Fırat Üniversitesi dünyada bir ilki başardı: Koronavirüs 3 boyutlu olarak görüntülendi

Haber: Yağmur Mutlu
Fotoğraf: İHA

Atomik Kuvvet Mikroskobu ile Covid-19’u 3 boyutlu görüntüleyen Fırat Üniversitesi Sivil Havacılık Yüksekokulu Bölümünden Dr. Öğr. Üyesi Ümit Çelik, Fırat Haber’e bilimsel çalışmanın detaylarını anlattı. Covid-19 dünyada bulaşıcılığı en hızlı olan virüs oldu. Aralık 2019’dan itibaren Çin’in Vuhan kentinde başlayıp tüm dünyayı etkisi altına aldı ve milyonlarca insan yaşamını kaybetti. Bilim insanları virüse yönelik birçok laboratuvar çalışması başlattı ve çalışmalar hâlâ devam ediyor. Bu çalışmalardan biri de Atomik Kuvvet Mikroskobu ile Covid-19’un 3 boyutlu görüntülenebilmesi oldu. Fırat Üniversitesinde yürütülen çalışmalar ile koronavirüs hem izole edildi hem de yerli ve millî imkânlarla üretilmiş olan Atomik Kuvvet Mikroskobu 3 boyutlu olarak görüntülendi.

Fırat Haber’e konuşan Fırat Üniversitesinden Dr. Öğr. Üyesi Ümit Çelik ilk olarak Atomik Kuvvet Mikroskobunu anlattı: “Bu mikroskop doktora danışman hocalarımdan olan ODTÜ Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ahmet Oral’ın TÜBİTAK ve Santez projeleri ile geliştirildi. Ben de bu mikroskobun geliştirilmesi ve ticarileştirilmesi aşamalarında aktif olarak yer aldım.” Çalışma laboratuvarından bahseden Dr. Öğr. Üyesi Çelik: “Yüksek lisans ve doktora çalışmalarında biyomoleküllerin kendi ortamlarında görüntülenebilmesine olanak sağlayan Atomik Kuvvet Mikroskopları geliştirdim. Bu tecrübe ve altyapımız ile  Prof. Dr. Şükrü Tonbak ve ekibi tarafından izole edilen koronavirüsleri görüntülemeyi hedefledik ve başardık. Çalışmalarımızı Fırat Üniversitesi bünyesinde yer alan BSL3 sınıfı laboratuvarda gerçekleştirdik. Yardımlarından dolayı Prof. Dr. Şükrü Tonbak hocama ve Dr. Hasan Abaylı hocama teşekkürlerimi sunuyorum.” dedi.

Dr. Öğr. Üyesi Ümit Çelik konuşmasına şöyle devam etti: “Bilindiği üzere koronavirüs ilk defa Rusya’da bir ekip tarafından electron mikroskobu ile görüntülendi. Bu hastalığa çare bulabilmek için virüs yapısını çok iyi tanımak gerekir. Yüksek lisans ve doktora çalışmamda biyomolekülleri görüntüleyebilmek için Atomik Kuvvet Mikroskopları geliştirdim. Bu konuda oldukça tecrübeliyim. Bu tecrübeyi koronavirüsü görüntülemede kullanmak istedim ancak uzun süre virüse ulaşamadım. Sonrasında Rektör hocamızdan bu konuda destek istedim ve Fırat Üniversitesinde Prof. Dr. Şükrü Tonbak hocamız ve ekibi tarafından koronavirüsün izole edildiğini öğrendim.  Veterinerlik Fakültesi Viroloji’de yer alan BSL3 sınıfı laboratuvarda çalışmalara bu şekilde başlamış olduk. Çalışmalarımız 27 Mayıs 2020’de başladı ve ilk sonuçları bir hafta içinde almış olduk. Sonrasında ODTÜ’de Fen Edebiyat Fakültesi Dekanı ve aynı zamanda doktora eş danışmanım olan Prof. Dr. Ahmet Oral sonuçların çok önemli olduğunu ve dünyaya duyurulması gerektiğini belirtti. Haberin duyurulması birkaç hafta sürdü.”

Görüntüleme esnasında neler yaşandı?

Dr. Öğr. Üyesi Çelik, cam ve plastik yüzeye virüsü yayarak inaktif hale getirdiklerinden de bahsederek şunları söyledi: “İlk çalışmalarda cam ve plastik yüzeye virüsü yayarak inaktif hale getirdik. Sonrasında gerekli yıkama işlemlerinden sonra numuneyi kurutarak Atomik Kuvvet Mikroskobu ile görüntülemeye çalıştık. Biyolojik yapılar yumuşak ve esnek olduğundan yapıya müdahale etmeden, bozmadan görüntülemek önemlidir. Gerekli şartlar optimize edildikten sonra ilk sonuçlarımızı almaya başladık.”

Dr. Öğr. Üyesi Çelik, görüntülemenin bilim dünyasına katkılarını ise şu şekilde özetledi: “İzole edilen virüs kaynağının saflığını görebilme, koronavirüsün morfoloji ve büyüklüklerini elde etme, virüs yapısını 3 boyutlu olarak görüntüleme, virüs partiküllerinin cam, metal, plastik gibi değişik yüzeylerdeki durumunu görüntüleme, virüsün değişik ortamlara karşı tepkisini izleme, viral partiküllerin nanomekanik özelliklerini elde etme, antikorların veya ilaçların virüs üzerindeki etkisini görüntüleme ve dinamik olayları görüntüleme şeklinde sıralanabilir. Biz ilk aşamada virüsü cam ve plastik yüzeyde kurutarak görüntüledik, gelecek çalışma olarak koronavirüsü biyolojik sıvı altında görüntülemeyi hedefliyoruz.”