Harran’ın konik kubbeli kümbet evleri

Haber ve Fotoğraf: Berivan Beçene

UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’nde yer alan Şanlıurfa’nın Harran ilçesi, konik kubbeli kümbet evleriyle de görenleri kendine hayran bırakıyor. Bu evler, iklim koşullarına bağlı olarak yazları serin, kışları sıcak olma özeliğiyle de yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekiyor.

M.Ö. 6’ncı yüzyılda inşa edilen kubbeli evler; Mezopotamya, Transkafkasya ve Ege’de M.Ö 3’üncü yüzyıla dek varlığını sürdürmüş. İtalya, İspanya, İskoçya ve Peru’da da örnekleri bulunan Harran kubbe evleri, kare veya kare benzeri bir temel üzerine bindirme tekniği uygulanarak tuğlayla inşa edilmiş.

Yazları serin, kışları sıcak

150-200 yıl önce inşa edilen Harran evleri, aşağıdan yukarıya doğru daralıyor. Yüksekliği içerden 5 metreye varan ve 30-40 tuğla dizisiyle örülerek inşa edilen bu evler, içeriden ve dışarıdan balçıkla sıvanması sayesinde varlıklarını bugüne kadar sürdürebilmişler.

Konik kubbeli Harran evlerinin dışlarının balçık sıvaması ile yapılırken, evlerin iç kısımları ise yumurta akı, toprak, saman ve gül yağı karışımından yapılmış. İçeriden birbirine bağlı olarak inşa edilmiş çok odalı bu evlerin ilginç bir özelliği de tek bir odasında soba yakılsa bile tüm odaları ısıtacak bir sisteme sahip olması.

Harran evlerinin bir diğer ilginç özelliği, kubbelerinin tuğladan örülmüş olması. Bu anlamda kerpiç kubbeli evlerden ayrılırlar. İnanılmaz bir mimari ile inşa edilen bu evler, günümüzün mimarları tarafından da hayranlık duyulan bir yapı olma özelliğine sahip. Bölgenin iklim koşullarına uygun şekilde tasarlanan bu evlerin en büyük özelliği yazları serin, kışları ise sıcak olması. Harran bölgesinde bulunan bu evlerin hemen karşısında gölgelenmek için çaldılar, binmek için develer, öğütülmek üzere buğdaylar ve giyilmek için yöresel kıyafetler görmek mümkün.

“Her yıl pişirilmiş çamur, saman ve gül yağı ile sıvasını yapıyoruz”

Orada ikamet eden ailelerden olan Koşar ailesi, evlere nasıl bakım yaptıklarını şöyle anlatıyor: “Her yıl pişirilmiş çamur, saman ve gül yağı ile sıvasını yapıyoruz. Gül yağının kullanılmasının sebebi, yağan yağmur ile evlerin güzel kokmasını sağlamaktır. Yazın burada havalar sıcak olmasına rağmen evlerin içi buz gibidir. Bu evlerde hiç pencere yoktur. Kışın çok soğuk olduğunda ve ateş yaktığımızda duman dışarı çıksın diye baca şeklinde yapılmış bir boşluğumuz var.”