Taştan çıkarılan ekmek ‘Loğculuk’

Haber/Fotoğraf: Şerife Kurt

Siverek geleneksel eski evlerinin üzeri üst örtü toprak dam olarak kapatılırdı. Tuz ve samanı toprakla harmanlayarak toprak damlar inşa eden insanlar, kışın yumuşayan toprak örtüyü sıkıştırmak için  ‘Loğ’ denilen bazalt silindir taşlarını evin damından sızan suyu azaltmak ve engellemek amacıyla kullanırdı. Türk Dil Kurumu’nun sözlüğünde “Yollarda, tarlalarda toprağı ezmek veya toprak damlı evlerin üstündeki killi toprağı sert bir katman durumuna getirmek için dam üzerinde yuvarlanan, silindir biçimindeki ağır taş, yuvgu, yuvak” olarak açıklanan ‘Loğ’ birçok coğrafi bölgede kullanılagelmiştir. Öğr. Gör. Dr. Kemalettin Koç Kahramanmaraş Sempozyumu’nda “Anadolu’da Dam Loğu Kültürü ve Kahramanmaraş Örneği” başlıklı bildirisinde ‘Loğ’ ile ilgili şu bilgilere yer vermiştir: “Anadolu’nun birçok bölgesinde “darlok” ismi ile anılmaktadır. Erzincan’ın kimi yerlerinde “darlık” olarak adlandırılmakta, Adıyaman-Besni’de “loğdur”, Elazığ’da “loğdur ağacı” şeklinde tanınmaktadır. Toprağı ezmek için gezdirilen taş silindirdir.” Oldukça zor ve eziyetli bir iş olan dam loğlama, özellikle kerpiç evleri olan insanların vazgeçilmez işleri arasındadır çünkü kar ve yağmur suları ile akıp giden ince toprak ardından çakılımsı toprağın yüzeye çıkmasıyla dama toprak takviyesi gerekir. Bunu da loğcular yapar. Çok eski zamanlardan itibaren bugüne kadar devam eden bu meslek günümüzde oldukça azalmış olsa da yine de mesleği bırakmayan ustaların ellerinde can bulmaya devam ediyor.

Şanlıurfa’nın Siverek İlçesinde yaşayan ve bu mesleğin dededen toruna geçtiğini dile getiren 38 yıllık taş ustası Mahmut Selaniş bazalt taşları şekillendirerek adeta birer sanat eseri oluşturuyor. Loğ Ustası Mahmut Selaniş’e kulak verelim: “38 yıldır taş ustalığı yapıyorum. Eskiden Siverek’in tüm damları toprak örtülü olduğu için Siverek halkı ‘Loğ’ dediğimiz bazalt silindir taşları damlarda kullanırdı. Herkesin damında mutlaka bu silindir taşlar bulunurdu. Bu taşlar yumuşayan toprak örtüsünü sıkıştırmak için kullanılırdı. Yağışların hemen ardından herkes eline bir çuval saman alıp damlara çıkar, damların üstünü iyice samanlar ve loğ dediğimiz bazalt silindir taşı kullanarak toprağın yumuşamasını engellemek amacıyla damı silindir taş ile ezerdi.”

Mahmut Selaniş yaptıkları işin zorluğuna da vurgu yapıyor ve mesleğinin yok olma tehlikesinde olduğunu belirterek şöyle devam ediyor: “Şimdi teknoloji çağındayız ve geleneksel yöntemlerle de taş ustalığı yapmakta epeyce zordur. Bazalt taşı yontmak ve silindir hale getirmek büyük uğraş gerektiriyordu. Eski zamanlarda taşı önce ufaltıp ardından çekiçlerle döverek silindir hale getiriyorduk. Bu belli aşamalardan geçiyordu. En son aşamada ise her iki silindirin uçlarına iki ufak delikler açıp oraya da demir takıyorduk ki insanlar rahatlıkla sürükleyebilsin. Eskiden çokça yapılıyordu. Şimdi Siverek’te yok denilecek kadar az sayıda. Kerpiç ve toprak yapılı evler azaldığı için rağbet görmüyor. Daha çok köylerde toprak yapılı evlere rastladığımızdan köylere daha çok yapıp gönderiyoruz. Görüyorum ki zamanla taş ustalığı tarihe karışacak. Benim gibi taş ustalığı yapan kişi sayısı az. Belki ben son temsilcisi bile olabilirim. Kısacası taştan ekmeğimi çıkarıyorum. Bu meslek zamanla yok olacak diye üzülüyorum.