Haber: Arş. Gör. İlkay Ceren SÖNMEZ
Tüm dünyada Covid-19 aşısının onaylanması, binlerce gazetecinin aşı ve bilimsel çalışmalar hakkında haber yapmasını zorunlu kıldı. Uluslararası Gazeteciler Federasyonu (IFJ), bu durumu gözeterek basın mensuplarına yardımcı olmaya yönelik bir rehber yayınladı.
Yanlış aşı haberlerinin dolaşıma sokulmasının kamu sağlığını tehlikeye attığını belirten IFJ, bunun önüne geçmek ve haberlere kaynaklık etmesi amacıyla şu tavsiyelerde bulundu:
Verilere hemen güvenmeyin
İlaç şirketleri, yetkililer gibi otoriteler etkileyici verileri yayınlamaya yatkın olabilir. Gazeteci buna dikkat ederek, her zaman en ham verileri istemelidir. Ayrıca araştırmasının ayrıntısını da habere ekleyip, haberin ne anlama gelip gelmediğini net bir şekilde belirtmelidir.
Güvenilir kaynaklara başvurun
Haber yazılırken güvenilir kaynaklara ulaşmak büyük önem taşır. Avrupa İlaç Ajansı, Dünya Sağlık Örgütü, üniversiteler gibi kaynaklar deneyimli sağlık gazetecileri tarafından önerilmektedir.
Aşılar hakkında neyin bilinip bilinmediğini anlayın
Aşı geliştirme süreci uzun, karmaşık bir süreçtir ve sadece onay ile sona ermez. Gazeteciler, süregelen çalışmaları takip etmeli ve aşıların etkinliği, yan etkileri, bağışıklık dayanıklılığı gibi yeni bulguların sonuçlarını anlamak için aşı uzmanlarına başvurmalıdır.
Bilimsel terimleri açıklayın
Aşının yüzde doksan beş etkisinin olması ne anlama gelir? Bağışıklık ne demektir? Etkinlik ve etkililik aynı şeyler midir? Sürü bağışıklığına ulaşmak ne demektir?
Bunlar sağlık uzmanlarına göre, gazetecilerin anlaması ve okurlarına net bir şekilde açıklaması gereken sorulardan birkaçı. Bilimsel terimleri anlamak için herkesin anlayacağı sade bir dil tercih edilmelidir. Terimlerin tam anlamını kavrayabilmek adına Dünya Sağlık Örgütü sözlüğü kullanılabilir.
Küreselden yerele doğru
Aşıların küresel sürecini anlamak ve açıklamak kadar, bunu yerel bir perspektiften yapmak da çok önemlidir. Yerel okur en çok yerel habere güvenir. Bu yüzden yerel gazeteciler halkı aşılama yerleri, uygunluk kriterleri ve diğer pratik bilgiler hakkında bilgilendirmede önemli rol oynamaktadır.
Sansasyon ve tık avcılığından kaçının
Gazeteciler, olası yan etkilerle ilgili haber yaparken özellikle manşetlerde sansasyonellik içermeyen ve korkuya neden olmayan bir dil tercih etmelidir. Herhangi bir aşının olası yan etkilerinin açık bir şekilde beyanı hem halkı bilgilendirir hem de çekinceleri azaltır.
Aşıların önemi konusunda halkı bilgilendirin
İnsanlık tarihi boyunca aşılar milyonlarca insanın hayatını kurtardı, dolayısıyla Covid-19 aşısı da bunlardan biri olacak. Gazeteciler, tarihteki salgınların aşı sayesinde nasıl sona erdiğini ve etkinliği hakkında bilgi edinerek, aşılara dair yayılan yanlış bilgilerle mücadele edebilir.
En önemli ipucu: işbirliği yapın
Diğer gazetecilerle, medya kuruluşlarıyla işbirliği yapın ve dünyadaki sağlık gazetecilerinin haberlerinden bilgiler edinin. Son dakika ve hızlı haber yayınlama rekabeti yanlış bilgilere yol açmaktadır ve buna dikkat edilmelidir.
IFJ’nin aşı haberleri için tavsiye ettiği güvenilir kaynaklar ise şunlar:
- John Hopkins Bloomberg School of Health
- Centers for Disease Control and Prevention
- Europe PMC
- Disaster Information
- JAMA Network
- Science Magazine
- Covid Evidence
- The Lancet
- Our World In Data
- National Center for Biotechnology Information
- British Medical Journal
- Cell Press
- Thomson Foundation & IFJ Courses
- New York Times coronavirus newsletter
- StatNews
- NAB.org
- Center for Health Journalism
- Poynter
Kaynak: https://www.ifj.org/media-centre/news/detail/category/guidesmanuals/article/guidelines-for-reporting-on-covid-19-vaccines.html
