Haber ve Fotoğraf: Ayşegül Altunoluk
Elazığ’da kütüphanelerin kullanılabilir 3. mekân olması için başlatılması düşünülen 7/24 kütüphane projesi, dijital kütüphane binasının da tamamlanması ile hayata geçirilmeyi bekliyor. Elazığ’daki kütüphanelerin durumunu ve yeni nesil kütüphaneciliği, kütüphane şube yetkilileri Fırat Haber’e anlattı.
Kütüphaneler ve Yayımlar Müdürlüğü’nün uzun zamandır üzerinde durduğu halk kütüphanelerinin 7 gün 24 saat kullanılabilirliği ile ilgili düşüncesiyle, Elazığ’da bulunan 2 halk kütüphanesinde mevcut hizmetler, projeler, kullanım, mekân yeterlilikleri ve problemleriyle ilgili konular yeniden ele alınıyor. Yeni nesil kütüphanecilik algısına uygun bir şekilde yeniden düzenlenmeye çalışılan kütüphaneler ile ilgili kütüphane şube yetkililerin bilgisine başvurduk.
Elazığ’ın kütüphaneleri
Elazığ’da 2 tane halk kütüphanesi bulunuyor, bunlardan biri olan İl Halk Kütüphanesi 1954 yılından beri hizmet verirken, Çocuk ve Gençlik Kütüphanesi ise 2013 yılında hizmete açıldı. Buradaki yetkililerle Elâzığ’da kütüphane sistemi ve problemleri üzerine kısa bir söyleşi yaptık.
Uygar Çam, İstanbul Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi mezunu, 7 yıl Süleymaniye Yazma Eserler Kütüphanesi’nde görev yapmış. 2015 yılından beri de Elazığ Çocuk ve Gençlik Kütüphanesinin sorumluluğunu yürütüyor.
Şeyma Belge, Bilgi ve Belge Yönetimi mezunu, 2017 yılından beri İl Halk Kütüphanesinde görev yapıyor.
Personel yeterliliği noktasında her iki kütüphanede de kütüphanecilerin bulunuyor olması sevindirici; nitekim Türkiye’de birçok kütüphanede görev yapan personeller kütüphanecilik alanından değil. Alanının uzmanı iki kütüphaneciyle, kütüphanelerin kullanım alışkanlığı, saatleri, çocuk kütüphaneleri, gezici kütüphaneler, Z Kütüphanecilik, projeler ve gündemde olan 7/24 kütüphanecilik üzerine konuştuk.
Kütüphane kullanım alışkanlığı
“Hala kütüphanedeki kitapların ücretsiz olduğunu bilmeyenler var”
Gündelik hayatımızda kütüphaneler rutin kullanım alanlarımızdan biri değil maalesef; toplumumuzda da kitap okuma alışkanlığı problemi sürekli canlılığını koruyor. Oysaki okuma alışkanlığının kütüphanelerle bağlantısı sıklıkla dile getirilen bir konu olduğu halde, kütüphanelerin kullanımı hala alışkanlık haline gelemiyor. Ev ve okuldan sonra 3. mekân olması için uğraşılan kütüphaneler, bu potansiyeli tam anlamıyla taşıdığı halde hem hizmetsel ve mekânsal problemler hem de halkın bu konudaki farkındalığının olmaması sebebiyle bu amaca ulaşamıyor.
Şeyma Belge, kütüphanenin en çok ilkokul-ortaokul öğrencileri tarafından kullanıldığını, üniversite öğrencilerinin ise ders çalışma alanı olarak kullandığını, hafta sonlarında ise bazen ailelerin kütüphaneye geldiğini söyledi.
Uygar Çam ise okuyucu ve kullanıcı kitlesini üniversite öğrencilerinin oluşturduğunu, daha sonra lise, ortaokul öğrencilerinin, 24 yaş üstü grubun nadiren uğradığını belirtti. Kullanıcıların kütüphaneyi daha çok ders çalışma amaçlı kullandıklarını, kitap alıcılarının ise daha az olduğunu ifade etti. Çam, öğrencilerin genel olarak bilgilerin ve kitapların internet tarayıcılarında olduğunu sanmaları, hala kütüphanenin yerini ve kitapların ücretsiz bir şekilde alınabildiğini bilmeyen insanların olmasından şikâyetçi. Kütüphane kullanımına ailelerin de daha fazla özen göstermesini, en azından bir kere de olsa ziyarete gelmelerini istiyor.
Kullanım saatleri ve 7/24 kütüphanecilik
“Üniversite yakınlarındaki kütüphanelerin kapanış saati uzatılmalı”
“7/24 kütüphanecilik için personel yetersiz”
İl Halk Kütüphanesinin kullanım saatleri 08.00-22.00 arası iken, Çocuk ve Gençlik Kütüphanesi ise 08.00-19.00 saatleri arasında hizmet veriyor. Pazar günleri ise her iki kütüphane de kapalı.
Bazı kullanıcılar kütüphane hizmet saatlerinin yetersiz olduğunu düşünüyor. Üniversite öğrencisi Fatma Çeri, gün içerisinde farklı saatlerde derslerinin olduğunu, kütüphaneye ancak saat 17.00 sonrasında gelebildiğini, yurtta ders çalışma alanlarının kısıtlı olduğunu, en azından üniversite yakınlarındaki kütüphanelerin kapanış saatlerinin uzatılmasını istediğini ifade etti.
Kütüphaneler sosyalleşme özelliğini maalesef alışveriş merkezleri ve alternatiflerine kaptırıyor. Çünkü bu tarz mekânların açılış-kapanış saatleri çalışan mesaisine göre değil, kullananların ulaşabilirliğine göre ayarlanıyor.
Bununla ilgili olarak Çam, kütüphanenin konumunun 7/24 kütüphaneciliği için çok tenha olduğunu, bu uygulamada personel sıkıntısı yaşayacaklarını, Elazığ halkının da çok fazla yararlanabileceği bir sistem olmadığını dile getirdi. Aynı zamanda kullanıcılarının güvenliğinden sorumlu olduklarını, bunu sağlamanın zor olabileceğini de ifade etti.
Belge ise mevcut saatlerinin tam gün kütüphaneciliğe uygun olduğunu, kullanılabilir saatlerde kütüphanenin zaten açık olduğunu, 7/24 kütüphaneciliğinin mevcut personel eksikleri varken uygulanmasının zor olduğunu söyledi.
Çocuk kütüphaneleri
Halk kütüphanelerinin her ikisinde de çocuk bölümleri mevcut. Çocukların ilgisini çekecek bir düzenlemenin yapılması şart görünüyor. Şeyma Belge aynı zamanda çocuk kütüphanesinden de sorumlu. Çocuklarla haftada bir gün film izlediklerini, önümüzdeki aylar için zekâ oyunları ve ailelerle birlikte daha düzenli aktivitelerin hazırlandığını İfade etti. Çocukların sıklıkla kütüphaneyi kullandığını ama bilinçli olarak kullandıklarını düşünmüyor.
Gezici kütüphaneler
Kütüphanelere ulaşımı zor, uzak olan ilçeler ve köyler için gezici kütüphaneler mevcut. Bu çok sevindirici bir durum. Uygar Çam, çevre ilçelere, merkezden uzak olan köylere gezici araçlarıyla haftanın 5 günü duyurdukları gün ve saatlerde hizmet götürdüklerini, aynı yerlere her 15 günde bir tekrar giderek verdikleri kitapları yenileriyle değiştirerek sürekli hizmet sunduklarını anlattı.
Z model kütüphanecilik
İl Halk Kütüphanesinde 60 bin, Çocuk ve Gençlik Kütüphanesinde 30 bin kitap var
Zenginleştirilmiş kütüphaneler adıyla başlatılan son derece iyi ve samimi projeler var. Bu modelde amaç, kütüphaneleri kitap koleksiyonu olmaktan çıkarmak ve hayal dünyası ve yetenekleri harekete geçirecek malzemelerle desteklemek ve kütüphane alanlarını çok amaçlı kullanılabilir hale getirmek.
Şeyma Belge, kendi kütüphanelerinde tam manasıyla olmasa da bilgisayarların olduğunu, kitapların mümkün oldukça temin edilmeye çalışıldığını, yılda 2 defa kitap alımı yapıldığını, isteklerin de göz önünde bulundurularak kitap siparişlerini verdiklerini, kullanıma uygun mekânlarının bulunduğunu ama tamamlanması gereken eksiklerin olduğunu dile getirdi. Seminer salonlarının olmaması, sınav dönemlerinde mekânların yetersiz kalması, personel eksikliği kütüphanenin öncelikli çözmesi gereken problemleri olduğunu düşünüyor.
Uygar Çam, kütüphanelerinin yeni nesil kütüphaneciliğe uygun olduğunu, kullanıcılarının rahat edebileceği her imkânı sunduklarını, bilgisayar bölümlerinin ve İnternet bağlantılarının olduğunu, öğrencilerin rahatlıkla kullanabilecekleri bir ortamın bulunduğunu ifade etti. İl Halk Kütüphanesinde 60 bin, Çocuk ve Gençlik Kütüphanesinde 30 bin kitabın olduğunu ve bunun kaynak yeterliliği açısından çok iyi bir hizmet olduğunu belirtti.
Yeni nesil kütüphanecilik kapsamında yazarlar, akademisyenler, eğitmenlerinde desteğiyle kütüphanelerin farkındalığın oluşturulduğu mekânlar olarak kullanılması için çalıştıklarını söyledi.
Mekân ve personel yeterliliği
İl Halk Kütüphanesi binası tamamen kütüphaneye ait olduğu halde mekân sıkıntısı yaşanıyor. Belge, özellikle sınav dönemlerinde ciddi yer sıkıntı yaşandığını, genel programlar için konferans salonlarının olmadığını dile getirdi. Bunun yanında yeni nesil kütüphane algısına göre bulunması gereken personel eksikliği de söz konusu.
Belge, kütüphanelerde pedagog ve çocuk gelişim uzmanlarının şu an lüks olduğunu, Türkiye’de her kütüphanede kütüphaneci olması gerektiğini; ama buna rağmen kütüphanecilerin bile eksik olduğunu ifade etti. Bunun uygulanabilmesinin bu şartlarda çok zor olduğunu, yerine mevcut personellere pedagoji ve çocuklarla iletişim eğitimi verilebileceğini söyledi.
Çam ise, raf bölümü ve kitap sayılarının yeterli olduğunu; fakat Nurettin Ardıçoğlu Kültür Merkezinin sadece belli bölümlerinin kütüphane kullanımına verilmesinden dolayı mekân sıkıntısı yaşadıklarını, zaman zaman mekânın yetersiz geldiğini söyledi. Her kütüphanede en az bir kütüphaneci bulundurduklarını ve bunun yanında bir kadın personel de bulundurarak en azından pedagoglar ve çocuk gelişimcilerin eksikliğini gidermeye çalıştıklarını, çocuklar için sadece çocuk bölümleri değil, çocuk tuvaletlerinin de bulunduğunu dile getirdi.
Kütüphane kullanımının artması için çalışmalar sürüyor
Kütüphanelerin daha fazla kullanılması ve tanınması adına dikkat çekici uygulamaların oluşturulması şart. Bununla ilgili Çam, zaman zaman okullarla çalışmalarının olduğunu, okul ziyaretlerinde bulunduklarını, dönemsel olarak konuşmacıların davet edildiğini, yeni dönemde aylık ve yıllık yeni projelerin de olduğunu ve bu tarihleri resmi sitelerinde yayımladıklarını ifade etti.
Bunun yanında 7/24-365 gün kitap kampanyalarının olduğunu, bu kampanyayla kullanılmayan veya fazla olan kitapları toplayıp ihtiyaç sahiplerine ulaştırmaya çalıştıklarını anlattı.
Gezici kütüphane araçlarıyla zaman zaman şehir merkezindeki belli yerlerde tanıtım günleri yaptıklarını söyledi. Her mahalleye, her alışveriş merkezine bir kütüphane kampanyası başlatılması gerektiğini de ekledi.
Belge ise, daha düzenli programların yapılmaya çalışıldığını, hem çocuklara hem ailelere yönelik aktiviteler yapmayı planladıklarını söyledi. Hedef ve projelerin önümüzdeki dönemde Elazığ Valiliği ve Belediyesinin de destekleriyle gerçekleştirilmesi, kütüphanelerle ilgili kullanımın yaygınlaştırılması ve iyileştirme çalışmalarının hızlandırılması planlanıyor.
