COVID-19 insanlık tarihinde yaşanan birçok salgından sadece biri. Peki diğer salgın hastalıklara ne oldu? Bu hastalıkların bazılarının etkisi geliştirilen tedaviler ve aşılar sayesinde azaltıldı. Geçmişte birçok insanın hayatını kaybetmesine neden olan çiçek hastalığı ise tamamen ortadan kalktı.
Bir hastalığa yol açan etmenin yani patojenin dünya üzerinde bir daha asla görülmemek üzere yok edilmesi “eradikasyon” olarak isimlendiriliyor. Hastalık yapıcı etmenin dünya genelinde olmasa da belirli bir bölgede tamamen yok edilmesi ise “eliminasyon” olarak tanımlanıyor. Küresel ölçekte tamamen ortadan kaldırılan iki hastalık var: çiçek hastalığı ve sığır vebası. Çocuk felci, sıtma, Ekvator frengisi ve Gine solucan hastalığının eradikasyonu için ilerleme kaydedilmiş olsa da bu hastalıklara neden olan patojenler dünya genelinde tamamen ortadan kaldırılamadı.
Peki, bir hastalığın tamamen yok edilebilmesi hangi faktörlere bağlı?
Belirtileri sayesinde kolaylıkla teşhis edilebilen, yalnızca insanlarda hastalık oluşturan, coğrafi olarak belirli bir bölgede görülen ve geliştirilmiş bir aşısı bulunan hastalıklar eradikasyona en uygun hastalıklardır.
Çiçek hastalığı tarihte tamamen ortadan kaldırılan ilk hastalık. Çiçek hastalığının en az 3000 yıldır insanlarda görüldüğü biliniyor. İnsanlık tarihinde çok defa salgınlara neden olan çiçek hastalığı sadece 20. yüzyılda 300-500 milyon kişinin hayatını kaybetmesine yol açmıştı.
Küresel ölçekte tamamen ortadan kaldırılan ikinci hastalık ise sığır vebası. Sığırlarda görülen bu hastalığın sebebi de yine bir virüs. Kayıtlara geçen son vakanın 2001 yılında Kenya’da görüldüğü ve hastalığın yok edildiği 2010 yılında Dünya Sağlık Örgütü tarafından ilan edildi.
Günümüzde çocuk felci, sıtma, kızamık, kızamıkçık ve kuduz hastalıklarının yok edilmesi için çalışmalar devam ediyor. Bu amaçla dünya genelinde yürütülen kampanyalar sayesinde vaka sayıları hayli azaldı. Etkin tedavi, aşılama, bulaşma yollarının tespit edilmesi ve yaşam koşullarının iyileştirilmesi ile bu hastalıkların 2050 yılına kadar küresel ölçekte tamamen ortadan kaldırılması hedefleniyor.
Yeni tip koronavirüsün neden olduğu salgının sona ermesi için de benzer çalışmalar yapılıyor. Yani testler ile hastalar tespit ediliyor, hastalara temas eden kişiler takip ediliyor ve aşı uygulaması yapılıyor.
Kaynak: TÜBİTAK Bilim Genç
