Denizaltı: Kim, ne zaman icat etti?

0
1232

Denizaltı tasarımını uygulamaya dönüştürerek gerçek bir denizaltı üreten ilk kişi 1600’lü yılların başında İngiltere Kralı I. James’in sarayında çalışan Hollandalı mucit Cornelius Drebbel oldu.

Jules Verne’nin Denizler Altında Yirmi Bin Fersah adlı romanını okudunuz mu? Kitapta 1860’lı yıllarda dünyanın dört bir yanında nedeni bilinmeyen bir şekilde soğuk sulara gömülen gemilerin bir deniz canavarı tarafından batırıldığını düşünen denizcilerin bu canavarı bulabilmek için atıldıkları maceralar anlatılır. Bir süre sonra denizciler gemileri batıranın aslında Kaptan Nemo yönetimindeki Nautilus adında bir denizaltı olduğunu öğrenirler. Peki, geçmişte bilim kurgu kitaplarına ve filmlerine konu olan, bugün savunma sanayisinin en önemli araçlarından biri olarak görülen denizaltılar nasıl ortaya çıktı, ilk denizaltıyı kim, ne zaman icat etti? Gelin bu soruların cevaplarını hep birlikte öğrenelim.

Denizler Altında Yirmi Bin Fersah romanında anlatılan Nautilus adlı denizaltının modeli

Denizin altında seyahat etme fikri çok eskilere dayanıyor. Ancak su altında hareket edecek kadar dayanıklı bir aracın nasıl inşa edileceği, nasıl çalıştırılacağı ve mürettebat için gerekli oksijenin nasıl sağlanacağı ile ilgili sorunlar uzun yıllar boyunca çözülemedi. 16. yüzyıldan itibaren girişimciler bu sorunlara bir bir çözüm üretmeye başladı.

İtalyan mucit Leonardo da Vinci’nin 1500’lü yılların başında yaptığı çizimlerde suyun altında hareket edebilen bir gemiye yani ilk denizaltı tasarımına ait taslaklar yer alıyordu.

1573 yılında İngiliz matematikçi William Bourne tarafından yapılan, deri ile kaplanmış ahşap çerçeveli denizaltı tasarımı ise günümüzdeki denizaltılarda da kullanılan safra tanklarına dayanıyordu. Denizaltının suya dalmak için safra tanklarını doldurması, su yüzeyine çıkabilmek içinse safra tanklarını boşaltması öngörülmüştü. Ancak Bourne’nun tasarımı çizim aşamasını geçemedi.

William Bourne’un denizaltı tasarımı

Denizaltı tasarımını uygulamaya dönüştüren ilk kişi İngiltere Kralı I. James’in sarayında çalışan Hollandalı mucit Cornelius Drebbel oldu. Ahşap bir kayıktan yapılan ve suyu dışarıda tutmak için yağlı deri ile kaplanan araç, 1620 yılında Thames Nehri’nin altında birçok seyahat yaptı. 4-5 metre kadar dalabilen denizaltıda görevli 12 kürekli mürettebat için gerekli oksijen ise potasyum nitratın ısıtılması ile sağlandı.

Cornelius Drebbel’in denizaltı tasarımı

Askeri amaçlarla kullanılan ilk denizaltı ise ABD’li David Bushnell tarafından inşa edilen Turtle yani Kaplumbağa isimli denizaltı oldu. 1776 yılında su altına dalan 2 metre yüksekliğindeki Turtle meşe odunundan yapıldı. Hindistan cevizine benzeyen şekliyle dikkat çeken bu tek kişilik denizaltı el ile döndürülen pervaneler ile çalışıyordu. Turtle üst kapağındaki uzun vida mekanizması sayesinde zamanlı bir bombayı düşman gemisine yerleştirebilecek donanıma sahipti ancak herhangi bir gemiyi batırmayı başaramadı.

David Bushnell’in Turtle (Kaplumbağa) isimli denizaltı tasarımı

1800’lü yılların başında, buharlı geminin öncülerinden biri olan ABD’li Robert Fulton yüzeydeyken kanat ya da yelken benzeri yapılarla, suyun altında ise elle çevrilen pervaneyle yüzdürülebilecek bir tasarım geliştirdi. Nautilus adını verdiği denizaltı ilgi görmediği ve kullanışlı bulunmadığı için hiçbir zaman suya dalamadı ancak yazının girişinde bahsettiğimiz gibi Fransız yazar Jules Verne’nin Denizler Altında Yirmi Bin Fersah kitabındaki denizaltıya adını verdi.

Denizaltıların ilgi görmesi için elle çevrilen pervane dışında bir enerji kaynağına ve gemilere karşı kullanmak için etkili bir silaha ihtiyacı vardı. Bu unsurları bir araya getiren ise İrlanda asıllı ABD’li mühendis John Holland oldu. Holland 1881 yılında suyun üzerindeyken benzinli motorla, suya daldığında ise elektrikli motorla çalışan Fenian Ram adında modern bir denizaltı icat etti. Çalışmalarına devam eden Holland emeğinin karşılığını aldı ve ABD Donanması’na 15 metre uzunluğunda, üç adet torpido (gemileri batırmaya yarayan denizaltı silahları) taşıyan USS Holland adında bir denizaltı sattı. Ardından birçok ülke için denizaltı inşa etmeye devam etti.

John Holland’ın tasarladığı Fenian Ram adlı modern denizaltı

1950’lerden sonra denizaltılar nükleer enerjiyi kullanmaya başladı. Günümüzde her dalışta birkaç ay suyun altında kalabilen nükleer denizaltılar içme suyu ve buz yapmak için gerekli donanıma sahip olduklarından yalnızca yiyecek stoklarını yenilemek için yüzeye çıkıyor.

Denizaltılara dair ilginç bilgiler

Modern bir denizaltı 2000’den fazla mühendislik çizimi kullanılarak tasarlanır ve 7 milyondan fazla parça kullanılarak inşa edilir.

Denizaltılarda pencere bulunmaz. Bu nedenle suyun içindeki cisimlere çarpmamak ve yakınlardaki gemileri algılamak için sesten yararlanır. Bu amaçla kullanılan SONAR sistemleri ses dalgası yayar ve geri yansıyan ses dalgalarının algılamasını sağlar.

Denizaltılarda mürettebat uzun süreler boyunca dar bir ortamda çok sayıda araç gereç arasında çok dar bir alanda görev yapar. Birçok denizaltıda yatak satısı mürettebat sayısından daha azdır. Bu nedenle mürettebatın yarısı uyurken diğer yarısı çalışmaya devam eder.

Mehmet Sığırcı

 

Kaynaklar:

 

Kaynak: TÜBİTAK Bilim Genç