Yazı: Arş. Gör. İlkay Ceren Sönmez
“İstanbul’da Boğaziçi’nde,
Bir fakir Orhan Veli’yim;
Veli’nin oğluyum,
Tarifsiz kederler içinde.”
Türk şiirinin ve Garip akımının en önemli temsilcilerinden olan Orhan Veli Kanık’ı, Fırat Haber ekibi olarak 108. doğum gününde anıyoruz.
Orhan Veli Kanık, İstanbul Beykoz’da 13 Nisan 1914 tarihinde dünyaya geldi. Aileden gelen bir sanat kültürüne sahip olan Orhan Veli, aristokrat bir annenin (Fatma Nigar Hanım) ve Cumhurbaşkanlığı Armoni Orkestrası Şefi bir babanın (Mehmet Veli) oğluydu. Ağabeyi Adnan Veli de mizah yazarıydı. Şairin aynı zamanda da Füruzan adlı bir kız kardeşi vardı. Anafartalar İlkokulunda ilköğrenimini tamamlayan Orhan Veli, Galatasaray Lisesinde okurken babasının tayini nedeniyle Ankara’ya taşındı.
Ankara Erkek Lisesinde geçen yıllarında ilk olarak Oktay Rifat daha sonra da Melih Cevdet ile tanışan Orhan Veli’nin edebi kariyerinin ilk tohumları atılıyordu. Edebi anlayışları bu üç arkadaşı iyice yakınlaştırdı ve “Sesimiz” dergisi bu sayede çıktı. Böylece Orhan Veli’nin de şiirleri yayımlanmaya başlandı. Genç şairler kariyer adımlarını atarken öğretmenleri Ahmet Hamdi Tanpınar, Halil Vedat Fıratlı ve Yahya Saim Sinanoğlu’nun büyük desteklerini gördüler.
Lise öğreniminin ardından 1933’te İstanbul’a yeniden dönen Orhan Veli, İstanbul Üniversitesi Felsefe bölümünde eğitim görmeye başladı. Bu sırada aynı zamanda eski okulu Galatasaray Lisesinde de yardımcı öğretmenlik yapmaya başladı. Ancak 1936’da ani bir kararla lisans eğitimini yarıda bırakarak Ankara’ya döndü. Ankara’da PTT Telgraf İşleri Reisliği Nizamlar Bürosu’nda memurluk yaptı. Aynı yıl şiirleri dönemin meşhur dergisi olan Varlık’ta yayımlandı. Şiirlerinde “Mehmet Ali Sel” mahlasını kullanan Orhan Veli, aruz ve hece ölçüsünü iyi derecede biliyordu. Bu bilgisi edebiyat çevreleri tarafından da fark edildi ve dönemin popüler dergileri olan Ses, İnsan, Gençlik, Küllük, İnkılapçı Gençlik, Demet, İşte ve Aile’de şiirleri ve yazıları yayımlandı.
Orhan Veli, Melih Cevdet ve Oktay Rifat 1941 yılında çıkardıkları Garip ile edebiyat dünyasında Garipçilik (Birinci Yeni) olarak bilinen yeni bir şiir akımı başlattılar. Halkın anlayacağı, sade bir dille yazan Garipçiler taşlama ve mizahi unsurlarla gündelik olayları şiirlerine yansıttılar. Onlara göre şiir topluma seslenmeliydi; bu da ancak yeni bir anlayışla mümkün olabilirdi.
1949 yılında Yaprak dergisini çıkaran Orhan Veli, finans sorunları nedeniyle dergiyi uzun süre devam ettiremedi. 10 Kasın 1950 gecesi Ankara’da onarım için kazılmış ancak üstü kapatılmamış çukura düşerek başını incitti. İki gün sonra İstanbul’a döndü; 14 Kasım öğle vaktinde fenalaştı ve hastaneye kaldırıldı. Beynindeki damar çatlaması anlaşılmayan ve yanlış tedavi edilen Orhan Veli komadan çıkamayarak 36 yaşında vefat etti.
