Haber: Muhiddin Can Barış
Periyodik tablo, kimyasal elementlerin atom numarası, elektron konfigürasyonu ve yinelenen kimyasal özellikleri baz alınarak hazırlanmış ve elementleri sınıflandırmayı kolaylaştıran bir düzenlemedir. Yıllar içinde periyodik tabloya dair yeni ilerlemeler kaydedilse de tabloya dair önemli bir gelişme Türkiye’de yaşandı. Kayseri Merkez Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinde Kimya öğretmenliği yapan Ali Ekrikaya ve öğrencileri, dünyada bir ilke imza atarak “Geliştirilmiş Fiziksel Periyodik Tablo” üretti.
Bilim insanları tarih boyunca elementleri, benzer özelliklerine göre sınıflandırmıştır. Periyodik tablo da bu sınıflandırmada fayda sağlayan önemli bir araçtır. Elementlerin sınıflandırılma biçimi değiştikçe, periyodik tabloda dönüşüme uğramıştır. Periyodik tabloya anlam katan ve öğrenilmesinin kolaylaştırılmasını amaçlayan bir gelişim de Kayseri Merkez Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesinin Kimya öğretmeni Ali Ekrikaya ve öğrencileri tarafından kaydedildi.
Türkiye’de ve dünyada bir ilk
“Geliştirilmiş Fiziksel Periyodik Tablo” isminden de anlaşılacağı gibi fiziksel yani dokunmaya, görmeye ve hissetmeye yönelik bir proje. Güncel olarak diziliş ve görünüşü aynı fakat yaygın olarak kullanılan biçiminden farklı olan bu tablo, ilk bakışta dahi akılda kalıcı bilgiler bırakması açısından ilgi odağı oldu.
Dünyada ve Türkiye’de bir ilk olan bu projenin asıl amacı; ortaokul ve lise seviyesinde anlatılan “Periyodik Cetvel” konularına destek olmak ve öğrenmeyi kolaylaştırmak.
Nasıl ortaya çıktı?
Geliştirilmiş fiziksel periyodik tablonun yapım aşamasında fikir sahibi olan ve öğrencilerine ışık tutan Kimya Öğretmeni Ali Ekrikaya projenin nasıl ortaya çıktığını Fırat Haber’e anlattı:
“Amaca uygun ve kullanışlı bir tablo için mevcut tüm periyodik tabloları inceledikten ve bölgemizdeki bazı ortaokul ve liselerdeki öğrenci ve öğretmenler ile fikir alışverişi yaptıktan sonra pek çok öğrenci ve öğretmen periyodik tablonun öğrenilmesinde güçlük yaşandığını, elementi ezberleyemediğini dolayısıyla tablo ile ilgili bilgi eksikliğinin olduğunu belirtti.
Öğretmenler de aynı şekilde boyutsuz bir tablonun öğrenci açısından ilgi çekmediğini, öğrencilerin bilgileri öğrenirken dokunma isteklerinin olduğunu belirttiler. Bu nedenle tablonun 3 boyutlu olmasının, öğrenme aşamasında başarıyı artıran bir nitelik olduğu kanaatine vardık.”
Literatür araştırmalarında öğrenci ve öğretmenlerin bu konuda çeşitli çalışmalar yaptığını gördüklerini belirten Ekrikaya, “Kimi tablolar doğrudan incelenmek istenen element ile yapılmış malzemelerin koyulduğu kutular şeklinde tasarlanmış, kiminde ise elektronik araçlar vasıtasıyla ışıklandırma yapılarak tasarımlar oluşturulmuştu. ‘Geliştirilmiş Fiziksel Periyodik Tablo’ adını verdiğimiz bu tabloda, tamamen dokunmaya yönelik bir tasarım söz konusudur. Böylece öğrenci incelemek istediği elemente yaklaşacak ve dokunarak, görerek bilgiyi elde edecektir. Bununla birlikte kalıcı bilgiyi sağlayacaktır.” dedi.
Nasıl yapıldı?
Türkiye ve dünyada bir ilk olma niteliğinin yanı sıra, ortaöğretim ve lise dengi öğrencilerin periyodik tabloyu öğrenmesinin kolaylaştırılmasını amaçlayan projenin yapım aşamasında malzeme niteliği nedeniyle kararsızlıklar yaşanmış. İlk önce karton kutu ve tenekeden yapılmış silindir kullanılması fikri, tablonun çok sayıda silindir ihtiyacı olması nedeniyle, proje öğrencilerinden Yusuf Can Topçu ve Can Barış’ı başka bir fikre yönelme ihtiyacında bırakmış.
Projede emeği geçen öğrenciler üretim aşamasına dair yaşadıkları sorunları ve çözümleri şu ifadelerle belirtti:
“3 boyutlu periyodik tablo hazırlamak için başlangıçta karton kutu ve tenekeden yapılmış silindir kullanmayı planlamıştık. Ancak tablonun sayıca çok silindir ihtiyacı olması nedeniyle bu fikrimizden vazgeçtik. Okulumuz mesleki eğitim veren bir okul olduğu için, okulumuz bünyesindeki mobilya ve model bölümlerinden fikir aldık. Buna göre hem kutu hem de silindirin ahşap olması fikrine karar verdik. Bir numune hazırladık ve numunenin yaklaşık boyutları ve ağırlığı nedeniyle başka bir malzeme kullanmamız gerektiğini anladık. Sonuç olarak kutunun beyaz boyalı MDF malzemesi olmasına karar ve iç silindirin de plastik atık su borusu olması kanaatine vardık. Özellikle model bölümü öğretmenlerimizle yaptığımız örnek çalışmalar, verdiğimiz kararın doğruluğunu bize gösterdi. Element bilgilerini içeren bir bilgi yazısı, reklamcıların kullandığı malzemeden yapılarak silindir üzerine yapıştırıldı. Böylece bütün elementler için bir örnek tablo orta çıkarılmış oldu.”
“Amacımız bizden sonraki gelecek nesillere elle tutulur, gözle görülür bir eser bırakmak”
Proje öğrencileri, tablonun bir element içeren örnek kutusu ile öncelikle okullarının 9. sınıf öğrencileri arasında görüş alışverişi yaptıklarını vurgulayarak şunları söyledi:
“Çok sayıda öğrenci projenin ilginç olduğunu, periyodik tablonun böyle daha kolay öğrenilebileceğini ve çok sevdiklerini söylediler. Öğretmenlerimiz arasında yaptığımız görüşmelerde ise olumlu bir çalışma olduğunu, kendi branşı kimya olmayanların dahi ilgilerini çektiğini söylediler. Böyle geri dönüşler almak bizi mutlu etti. Amacımız periyodik tablonun öğrenilebilirliğini kolaylaştırmasının yanı sıra, bizden sonraki gelecek nesillere elle tutulur, gözle görülür bir eser bırakmak oldu.”
